Gwara Przeworska na tle dialektów Polski
Gwara Przeworska jest zaliczana do gwar przemyskich, które stanowią południowo-wschodnią część dialektu małopolskiego.
Dialekt małopolski jest jednym z czterech głównych dialektów języka polskiego (obok wielkopolskiego, mazowieckiego i śląskiego).
Cechy charakterystyczne gwar przemyskich (w tym prawdopodobnie gwary przeworskiej).
* Wpływy ukraińskie:
Ze względu na historyczne sąsiedztwo i mieszanie się ludności, gwary te wykazują pewne cechy fonetyczne i leksykalne charakterystyczne dla języka ukraińskiego.
Przykłady:
* Wymowa s’, z’, c’, dz’ zamiast ś, ź, ć, dź (np. s’iedz’iec’, c’icho).
* Zachowanie dźwięcznego h obok bezdźwięcznego ch (np. hak, herbata).
* Wymowa chi zamiast chy (np. muchi, chiba).
* W mianowniku liczby mnogiej rzeczowników, przymiotników i zaimków często występują końcówki niemęskoosobowe (te dobre chłopy, nasze ludzie).
* W liczbie mnogiej czasu przeszłego czasowników często używa się jednej końcówki dla wszystkich rodzajów (kobiety szli, dzieci sie bawili).
* Celownik liczby mnogiej rzeczowników z końcówką -am (psam, kobietam).
* Przymiotniki rodzaju męskiego w mianowniku z końcówką -yj/-ij (dobryj, wysokij).
* Inne cechy małopolskie: Oprócz wpływów wschodnich, gwary przemyskie posiadają również typowe cechy małopolskie, takie jak:
* Mazurzenie: Spółgłoski sz, ż, cz, dż wymawiane są jako s, z, c, dz (kosa zamiast kosza).
* Przejście ch w k w wygłosie: (na nogak zamiast na nogach).
* Charakterystyczna wymowa samogłosek .
